โนนยาง บ้านทุ่งใหญ่ ต.บ้านไทย อ.เขื่องใน จ.อุบลฯ

ฉันเชื่อ..ในแรงศรัทธา

BY  Mantana

การประกอบสร้างวัตถุและศาสนสถานต่างๆ คือ แรงพลังอันเกิดขึ้นจากความศรัทธาของบุคคล นำไปสู่การสร้างสิ่งจรรโลงใจภายใต้ความเชื่อและวัฒนธรรมของหมู่บ้าน ซึ่งเรื่องราวต่อจากนี้ก็เช่นกัน ฉันขอนำเสนอผ่านการรวบรวมสิ่งที่ได้สัมผัสและความรู้สงสัย เป็น "นิทานพื้นถิ่น" เพื่อบอกเล่าถึงจุดที่อยู่ศูนย์กลางของหมู่บ้าน อันอยู่ในเขตปกครองเดี่ยวกันกับฉัน

ฉันขอขอบคุณผู้เป็นที่มาทั้งหมดของนิทานเรื่องนี้ ของคุณ "ผศ.ชานนท์  ไชยทองดี" ที่ให้ฉันได้ทำงานในส่วนที่เรียกว่า "ภาคสนาม" ช่วงที่เรียนระดับปริญญาตรี ขอบคุณ "คุณตาของฉัน (นายสิงห์  คงทน)" ที่พาไปยังพื้นที่นี้จนงานสำเร็จ ขอบคุณ "คุณพ่อคูณ  บุญเต็ม และคุณแม่จันทร์  ผ่องใส" ผู้บอกเล่าเรื่องราวในสมัยที่ท่านได้อยู่ ณ ที่แห่งนี้ ขอบคุณ "เพื่อนร่วมทาง (ปู เมธินี)"  ที่เป็นฝาแฝดของฉันและทำหน้าที่ขับรถให้คุณตานั่งอย่างปลอดภัย  ขอบคุณ "สถานที่โนนยาง บ้านทุ่งใหญ่ ต.บ้านไทย อ.เขื่องใน จ.อุบลฯ" ที่เป็นพื้นที่ให้ฉันได้ศึกษา และขอขอบคุณ "ตัวฉันเอง" ที่กล้าและตั้งใจทำงานจนสำเร็จ..

นิทานพื้นถิ่นบ้านทุ่งใหญ่ : โนนยาง

เล่าโดย : คุณพ่อคูณ  บุญเต็ม  อายุ 85 ปี  และคุณแม่จันทร์  ผ่องใส  อายุ 82 ปี  บ้านเลขที่ 142                  หมู่ที่ 9 บ้านทุ่งใหญ่ ตำบลบ้านไทย  อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี

"คุณพ่อคูณ  บุญเต็ม และคุณแม่จันทร์  ผ่องใส"

นิทานพื้นถิ่นบ้านทุ่งใหญ่ ตำบลบ้านไทย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี เรื่องโนนยาง ข้าพเจ้าได้เขียนขึ้นตามคำบอกเล่าของคุณพ่อคูณ  บุญเต็ม  และคุณแม่จันทร์  ผ่องใส  ซึ่งทั้งสองท่านได้เล่าว่า  ในสมัยก่อนขณะที่ท่านยังเป็นเด็ก  อายุประมาณ 8-9 ปี ท่านเคยไปเล่นที่โนนยางกับพ่อแม่และก่อนหน้านี้ก็เคยไปเก็บปลาที่โนนยางเช่นกัน  ในตอนนั้นท่านไม่รู้หรอกว่าทำไมจึงมีปลามากมายกองเต็มพื้นดินในบริเวณของโนนยาง  ท่านรู้เพียงว่าทุกๆวันท่านต้องตื่นแต่เช้าก่อนพระอาทิตย์ขึ้น  (เวลาประมาณ 05.00 น. – 06.00 น.) เพื่อไปเก็บปลาที่โนนยางมาทำปลาร้า

โนนยาง บ้านทุ่งใหญ่

วันหนึ่งระหว่างที่ท่านกำลังเก็บปลาอยู่นั้นท่านก็ได้มองไปที่สระน้ำใหญ่ซึ่งอยู่ใกล้ๆกับโนนยางจึงได้ถามพ่อขึ้นว่า

          “ปลาที่พวกเรากำลังเก็บอยู่มาจากสระน้ำนั่นใช่ไหมพ่อ”

          พ่อลา (พ่อของคุณพ่อคูณ) จึงได้ตอบว่า “ปลาส่วนหนึ่งมาจากสระน้ำนั่น  แต่อีกส่วนหนึ่งคงมาจากที่อื่น” ด้วยความเป็นเด็กเมื่อท่านได้ยินคำตอบดังนั้นก็ไม่ได้สงสัยอะไรเกี่ยวกับสระน้ำอีก แต่สักพักหนึ่งก็ได้ถามพ่ออีกว่า

          “แล้วโนนยางทำไมจึงเกิดเป็นโนนยางหละพ่อ” เมื่อพ่อลาได้ยินที่ท่านถามก็หันมามองแล้วเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับ “โนนยาง” ความว่า

          “โนนยางนี้ตั้งแต่ที่พ่อเกิดมาปู่ก็เล่าให้ฟังว่า ในสมัยที่พวกข่า หรือ ขอม (เขมร) เรืองอำนาจ พวกเขาศรัทธาเกี่ยวกับการสร้างบุญบารมี และในครั้งก่อนสมัยที่มีการสร้างพระธาตุพนม พวกข่า ขอม (ลักษณะคนข่า หรือ ขอม มีลักษณะตัวสูงใหญ่ เรียกกันว่า “คนแปดศอก”) บางส่วนที่ใฝ่ในการสร้างวัตถุมหาเจดีย์เพราะเชื่อว่าได้บุญมาก จึงได้พากันอพยพพร้อมกับเตรียมหินลักษณะต่างๆที่มีขนาดใหญ่ ข้าวของเครื่องใช้ที่มีค่า เดินทางดั้นด้นมาจนถึงบริเวณที่เป็นบ้านทุ่งใหญ่ในปัจจุบัน ก็ได้ทราบข่าวว่าพระธาตุพนมได้สร้างเสร็จแล้ว ดังนั้นพวกข่า ขอม จึงได้พากันตั้งถิ่นฐานอยู่ที่นี่และให้ชื่อว่าบ้านขโมย (อ่านว่า ขะ-โหมย) ซึ่งต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นบ้านทุ่งใหญ่ในปัจจุบัน พร้อมทั้งช่วยกันขุดสระไว้ใกล้ๆกับที่อยู่ของตนเพื่อเป็นแหล่งน้ำและอาหาร แล้วนำดินที่ขุดขึ้นนั้นมาทับถมหินต่างๆรวมทั้งข้าวของเครื่องใช้ที่มีค่า โดยถมไว้เป็นกองดินขนาดใหญ่เพื่อเป็นสัญลักษณ์ว่าครั้งหนึ่งพวกตนก็ได้มีจิตศรัทธาที่จะสร้างพระธาตุพนมเช่นกัน ต่อมากองดินขนาดใหญ่นี้จึงได้ชื่อว่า “โนนยาง” ซึ่งเรียกตามต้นไม้ที่เกิดขึ้นบริเวณโนนแห่งนี้ และสระน้ำที่อยู่ถัดจากโนนยางก็เรียกชื่อว่า “สระปทุมทิพย์” ซึ่งเรียกตามความเชื่อใดไม่ปรากฏคำบอกเล่า”

พื้นที่จากโนนยางลงไปสู่สระปทุมทิพย์

สระปทุมทิพย์

          หลักฐานที่ปรากฏอันแสดงว่าพวกข่าหรือขอม เป็นผู้สร้างโนนยางขึ้นมาในสมัยก่อน ได้แก่ ใบเสมา และเสาบ้านหลักบ้าน ปัจจุบันอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติอุบลราชธานี , หินเก่า ปัจจุบันอยู่ที่วัดสุปัฏนารามวรวิหาร จังหวัดอุบลราชธานี , หินลักษณะคล้ายหลักศิลา ซึ่งมีตัวอักษรขอมจารึกอยู่ ปัจจุบันอยู่ที่วัดศรีทอง จังหวัดอุบลราชธานี

        คุณพ่อคูณ และคุณแม่จันทร์ยังเล่าต่ออีกว่า ลักษณะของโนนยางในสมัยก่อนเป็นโนนดินขนาดใหญ่และสูงชันมาก มีทางเกวียนล้อมรอบ (ปัจจุบันเป็นถนนที่สัญจรไปมาในหมู่บ้าน) และมีต้นไม้ใหญ่มากมาย เช่น ต้นโพธิ์ศรี (ลักษณะเหมือนต้นงิ้วในเมืองนรก) ต้นกระบอกเพชรยักษ์  ต้นยางนา (มีรากขนาดใหญ่ซึ่งตัวคนสามารถหลบซ่อนลี้ภัยได้) ซาสู่ต้น (พืชสมุนไพร) ซึ่งพุ่มไม้แต่ละต้นจะมีนก กา แร้ง มากมายต่างมาทำรัง และตอนเช้าสัตว์เหล่านี้จะออกไปหาอาหารมาให้ลูกของพวกมันกิน ตอนนี้ท่านรู้แล้วว่าปลาที่ไปเก็บบริเวณโนนยางมาจากนก กา แร้ง ที่มันคาบมาให้ลูกมันกินแต่ทำตกพื้นดินนั่นเอง ทั้งนี้ท่านยังเล่าถึงความเชื่อและความศักดิ์สิทธิ์ของโนนยางอีกว่า โนนยางจะต้องเป็นที่แห่งความเคารพสักการะ (สันนิษฐานว่าเป็นแรงศรัทธาของพวกข่าหรือขอมที่จะสร้างพระธาตุพนม) ถ้าผู้ใดหลบหลู่หรือไม่ขออนุญาตก่อนกระทำการใดๆในหมู่บ้าน ผู้นั้นจะมีอันเป็นไป เช่น ปลัดบุญ มีนโยบายให้คนเฒ่าคนแก่เลิกเคี้ยวหมากเพื่อพัฒนาหมู่บ้านให้เจริญ จึงนำทีมชาวบ้านมาตัดพลูบริเวณโนนยาง พอค่ำคืนของวันนั้นปลัดบุญก็ล้มป่วยจนต้องมาขอขมาโนนยางจึงหายป่วย หรือนายสีโห โลภมากไปขุดดินบริเวณโนนยางเพื่อขโมยพระพุทธรูปองค์เล็ก เมื่อขุดได้จึงรีบขึ้นเกวียนหวังจะเดินทางเอาพระพุทธรูปไปขาย แต่พอขึ้นเกวียนฟ้าก็ผ่าลงมาที่ร่างนายสีโหเสียชีวิต ณ ทางเกวียนข้างโนนยาง จนสมัยหลวงปู่แสงท่านได้พาชาวบ้านมาขอขมาบอกกล่าวโนนยางว่าจะขอสร้างที่แห่งนี้ในการประกอบกิจทางศาสนา หลวงปู่ได้กระทำเช่นนี้ถึงสามครั้งจึงสำเร็จในการสร้างเป็นสถานที่ที่ควรเคารพประจำหมู่บ้านทุ่งใหญ่ โนนยางจึงเป็นโนนดินขนาดใหญ่กลางหมู่บ้านและมีสระน้ำอยู่ถัดกันไปเรียกว่าหนองใหญ่

บริเวณพื้นที่โนนยาง

ต้นไม้ที่อยู่บนบริเวณพื้นที่โนนยาง

          ในปัจจุบันด้วยระยะเวลาทั้งฝนตกทำให้น้ำไหลเซาะดิน หรือการทับถมที่ค่อยๆยุบตัวลง โนนยางจึงมีลักษณะสูงลาดเอียง ไม่สูงชันเท่าเดิม แต่ยังคงเป็นสถานที่ที่มีความศักดิ์สิทธิ์สำหรับชาวบ้านทุ่งใหญ่ เช่น เป็นสถานที่เลี้ยงปู่ตา โดยพิธีเลี้ยงปู่ตาของบ้านทุ่งใหญ่ จะกำหนดหลังจากประเพณีสงกรานต์ไปแล้ว เมื่อกำหนดวันแล้ว ผู้ชายจะมาทำความสะอาดบริเวณศาลา (ศาลปู่ตาอยู่บนโนนยาง) และเตรียมเครื่องเซ่น ได้แก่ เหล้า ข้าวต้มมัด ไก่ ไข่ เต่า ซึ่งต้องปรุงเป็นอาหารไหว้ปู่ตา รวมทั้งสิ่งอื่นๆที่ชาวบ้านเตียมมา ทั้ง ข้าวนึ่งสุก พืชไร่ต่างๆ เช่น เมล็ดข้าวเปลือก เมล็ดข้าวโพด ถั่ว งา ใบไผ่ และเตรียมดอกไม้ธูปเทียนเพื่อบูชา ในการประกอบพิธีไหว้ปู่ตาจะมีพ่อจ้ำเป็นผู้ทำพิธี หลังจากนั้นก็จะหว่านพืชไร่ และชาวบ้านร่วมกันปล่อยตาตัวเล็กๆและปลาไหลลงสู่สระน้ำ คือ หนองใหญ่ ใกล้โนนยาง

ลักษณะความลาดชันบริเวณโนนยางและสภาพพื้นที่ในปัจจุบัน